2013-08-05

Martin Walser: Bláthanna á ndó

Hans-Christian Oeser a d’aistrigh go Béarla agus Gabriel Rosenstock a d’aistrigh go Gaeilge. Sliocht as leabhar trítheangach a fhoilseoidh Coiscéim amach anseo. Is dánta as dialanna iad mar sin is dátaí atá againn seachas teidil in an-chuid cásanna. An bhfuil a cháil mhór tuillte ag Martin Walser? Nó an dallamullóg ar fad é? An bhfuil nuafhilíocht na Gearmáine ar strae? Cad faoi nuafhilíocht na tíre seo, filíocht na Gaeilge is filíocht an Bhéarla. An bhfuil an galar céanna uirthi? Sin  í an cheist. Léigh leat.


14. 12. 1953

Die brennenden Blumen
des anderen Ufers
schon Asche.
In den Augenhöhlen
der Regen
der Absturz
der Fall.
Farblos
eingegraben in die Haut
Rinnen scharfen Geruchs.
Giftsüß.

Alles Geld dafür.
Mit allen Fingern hineingekrallt
aber konzentriert auf Flucht
aber bleibend
fliehend und bleibend
für immer.


Is luaithreach cheana iad
na bláthanna is iad á ndó
ar an mbruach thall.
I logaill na súl
an bháisteach
an dúléim
an tuairt.
Greanta ar mo chraiceann
gan dath
eitrí de chumhracht bhorb.
Nimh-mhilis.

Mo chuid airgid go léir air sin.
Greim á choinneáil agam le mo mhéara uile
dírithe ar an teitheadh
ach fós ag fanacht
ag teitheadh is ag fanacht
de shíor.

9. 10. 1954

Gartenzäune der Vorstadt
greifen am Abend
mit langen Schattenfingern
bis an die Wände.
Aus dem Fenster lehn’ ich
und beobachte das dunkle Wachstum
mich rötet noch die Sonne
Später schlagen auch von oben herab
Schattenfinger vieler Hände
auf mich ein.

In den Augen trage ich Liebe
in mir überall
wachsen Blumen aus allen Stoffen des Daseins
durcheinander
eine Flut.
Alle Wünsche in mir tun
als wollten sie sich erfüllen.

Um thráthnóna
fálta gairdín na mbruachbhailte
gona méara fada scáthacha
is iad ag síneadh i dtreo na mballaí.
Luím an fhuinneog amach
is breathnaím ar a mborradh dorcha,
an ghrian dom dheargadh i gcónaí.
Ar ball, méara scáthacha
ón iliomad lámh do m’ionsaí
fiú ón airde.

Iompraím grá im shúile
gach áit ionam tá bláthanna
stuif na beatha ag fás,
manglam,
tuile.
Mo mhianta uile
á gcomhlíonadh mar dhea.
4. 7. 1958

Die winzige Geduld der Eichhörnchen
ist auf viele Bäume verteilt.
Immer lassen sie ein paar Äste aus
auf ihren zarten Wanderungen.
Dann sitzen sie aufrecht im Gras
lassen sich kämmen vom Wind
und träumen davon, daß das,
was sie suchten,
auf eben jenen Ästen wartet.

Foighne bheag  na n-ioraí rua
leata ar fud na gcrann go léir.
San fhánaíocht íogair dóibh
fágann siad roinnt géag ar lár i gcónaí.
Suíonn siad suas go díreach san fhéar
is ligeann don ghaoth iad a chíoradh
agus an taibhreamh a bhíonn acu ná
go bhfuil an uile ní a rabhadar sa tóir air
ag fanacht leo ar na géaga céanna sin.

5. 7. 1958

Die Straßenbahnen fahren auf mich zu
angefüllt mit Feinden.
Jeder Zeitungsverkäufer bietet mir ein Todesurteil an.
Äpfel faulen, wenn ich sie anschaue,
das Jahr verkommt.
Selbst Tauben richten Gewehre auf mich.
Ein paar Freunde verfolgen mich mit milderem Haß.
Meine Ohren sind wund vom Gerede.
Meine Hände halten keine Begrüßung mehr aus.
Wenn ich denke, glüht die Welt,
und ich werde denken, bis sie schmilzt und ihr Gesicht verliert.
Das ist nur ein Wunsch.
Die Welt ist aus spröderem Stoff.
Ich werde zu glühen beginnen.
Draußen aber werden sie sich Jacken zuknöpfen und sagen:
Das ist ein kalter Sommer.

Vielleicht daß ein Kind im Wagen nicht mehr aufhört zu weinen.
Und ein Vogel eine Feder zu früh verliert.
Ja, ja, ja, ein kalter Sommer.
Eiskristalle bedecken schon jetzt die Früchte,
zum Schutz gegen mich.
Ich werde den Hausmeister bitten müssen, mich an den Stuhl zu fesseln.
Vielleicht vergißt er mich und das Haus brennt ab
und es zeigt sich: Ich bin unverwundbar wie die Welt.
Tá na tramanna chugam
is iad ag cur thar maoil le naimhde.
Tugann gach díoltóir nuachtán barántas báis dom.
Lobhann úlla nuair a fhéachaim orthu,
éagann an bhliain,
na colúir féin díríonn gunnaí orm.
Cúpla cara dom chiapadh le fuath níos séimhe.
Tá mo chluasa tinn ag giob geab.
Nílim in ann oiread is croitheadh láimhe amháin eile a sheasamh.
Nuair a thosnaím ag smaoineamh, tosnaíonn an domhan ag lonrú
agus leanfaidh mé ag smaoineamh go leáfaidh sé is go mbeidh gan aghaidh.
Níl ansin ach mian,
is de stuif níos téagartha é an domhan.
Beidh mé féin ag lonrú.
Lasmuigh, áfach, dúnfaidh siad cnaipí a gcuid saicéad is déarfar:
Nach féithfhuar an samhradh é.

B’fhéidir nach stopfaidh an naíon sa phram dá chaoineadh
agus róluath a thitfidh eite den éan.
Sea sea sea, samhradh féithfhuar.
Cheana féin tá na torthaí liath le criostail
d’fhonn iad féin a chosaint ormsa.
Beidh orm iarraidh ar an doirseoir mé a cheangal dem chathaoir.
B’fhéidir go ndéanfaidh sé dearmad orm, dófar an teach go talamh
is beidh sé soiléir mé bheith chomh dosháraithe leis an domhan.

Frühjahr 1959

Mein Fenster hat es besser als ich
nüchtern trag ich es morgens
zum Glaser, wenn ich es nachts
mit der Faust zerschlug.
Trag ich das Fenster die Treppe hinauf
fangen die Schnitte
die an den Knöcheln
wieder zu bluten an.
Das neue Fenster ist blutig
bevor es eingehängt ist
ich muß es zerschlagen
bevor es Nacht wird.


Tá an fhuinneog níos fearr as ná mar atáimse
iompraím ar maidin go stuama í
chuig an ngloineadóir tar éis dom
í a bhriseadh istoíche lem dhorn.
Nuair a iompraím suas staighre í
tosaíonn na gearrthacha
ar mo chuid alt
ag cur fola arís.
Bíonn fuil ar fud na fuinneoige nua
sula gcuirtear ina háit í
ní mór dom í a bhriseadh arís
sula mbíonn sé ina oíche.

Frühjahr 1959

Ansprache

Nimm die Fracht, Engerling
die ich vor der Tür häufe
nimm die gelben und die schwarzen Fakten
die in den Lebergängen, nimm sie
die in der Kehle sich häufen
nimm, verwandle sie mit dir
in Gift und bösen Boden
dann will ich gerne Blumen ziehen
für die Vasen meiner Freunde.

Aitheasc

A chruimh, beir leat an lasta
a charnaim os comhair an dorais
beir leat na fíricí dubha agus buí
iad siúd atá im dhuchtanna heipiteacha, beir leat
a bhfuil carntha im scornach agam
tóg is claochlaigh iad is tú féin
ina nimh is ina ndroch-ithir
cuirfidh mé bláthanna ag fás ansin agus fáilte
le haghaidh vásaí mo chairde.

4. 2. 1960

Ich stecke den Kopf in die Erde
denn es fehlt an Sand bei uns
und die Würmer beeilen sich
mir die Nachrichten in die Ohren zu tragen
denen ich entflohen bin.
Von Liebe höre ich reden
wenn ich euch zuhöre
und wenn ich dran bin
schweige ich.
Liebe, sagt ihr, und Donnerstag
und die Schneegrenze sinke ins Tal
mit Ketten befahrbar, sagt ihr
und Liebe, mit Stimmbändern
und Luft, die ihr wahrscheinlich
vorher schon eingeatmet habt.
Wenn ich dran bin
sage ich ja, ja, der Winter
ich winke noch mit der Hand
um anzudeuten, daß ich nicht vorbereitet bin.

Cuirimse mo cheann sa chré
mar tá gaineamh gann
agus brostaíonn na péisteanna chugam
leis an nuacht
a rabhas ag teitheadh uaithi.
Nuair a éistimse libh go léir
caint ar an ngrá is ea a chloisim
ach nuair is é mo thurnsa é
fanaim i mo thost.
An grá a deir tú, agus Déardaoin
agus íslíonn líne an tsneachta isteach sa ghleann
níl bealach tríd gan slabhraí boinn, a deir tú,
agus grá, le cordaí gutha
is le haer atá
análaithe isteach roimh ré agat ní foláir.
Nuair is é mo thurnsa é
deirim, sea go deimhin, an geimhreadh,
agus cuirim in iúl le gotha láimhe
nach bhfuilim ullamh chuige.
12. 8. 1960

Jeden Tag stürzt einmal der Himmel ein
stürzt lautlos herab
genau auf deinen Kopf
neugierig schauen die Krähen herüber
flattern mühsam hoch
ächzend unter ihrer Pflicht
den Eulen die Nachricht zu bringen
die setzen sich dann an dein Bett
und plaudern eine Nacht lang davon.
Jeden Tag stürzt einmal der Himmel ein
jeden Tag einmal
du wartest darauf
jeden Tag wartest du darauf
und doch erschrickst du jedes Mal
jeden Tag erschrickst du
einmal
weil der Himmel einstürzt.

Sceitheann an spéir uair amháin gach lá
titeann síos go ciúin
anuas ar do cheann
féachann na préacháin go fiosrach anonn
agus suas leo agus ní gan dua é iad ag eiteallaigh
agus iad ag geonaíl agus an jab atá acu
an scéal seo a thabhairt go dtí na hulchabháin
a shuíonn cois na leapa leat
agus iad á phlé an oíche ar fad.
Sceitheann an spéir uair amháin gach lá
uair sa lá
bíonn tú ag faire amach gach aon lá
agus fós féin baintear preab asat i gcónaí
baintear preab asat gach lá
uair sa lá
mar go sceitheann an spéir.
15. und 16. 8. 1960


Nachbarn

Freude in den Fußsohlen
treibt am Abend Nachbarn
an den Zaun. Mit Kneifzangen
ziehen sie einander
nach Musik die Zungen
aus den Mäulern, jeder
trägt das rote Stück
warm seiner Frau heim
rühmt sich, weil er nicht mehr
anders kann, mit dem
Zeigefinger seiner Beute.



Comharsana

An ríméad i mbonn na gcos
a chomáineann na comharsana
go dtí an fál um thráthnóna. Le teanchair
agus le tionlacan ceoil sracann siad
an teanga as
béal a chéile
an rud craorag, fós teolaí,
a iompar abhaile ansin go dtí bean an tí,
níl sé in ann faic a dhéanamh
ach an chreach
an mhéar bhagrach
a mhaíomh.

17. 10. 1966

Versuch, einen Beamten zu einer gesetzwidrigen Handlung zu überreden

Ich beschwöre dich
Geliebter, du hast
Venenentzündung
Geliebter, du hast
einen Bart
Geliebter, du hast
ein Grübchen
Geliebter, du bist
in München, Ministerialrat
bist du, und schwanger
bist du, mein Geliebter
ich beschwöre dich
laß dir die Frucht entfernen
ich weiß einen, der’s macht
denk nicht an mich
ich beschwöre dich
du bist Beamter
und verheiratet bist du auch

Iarracht ar áiteamh ar fheidhmeannach gníomh mídhleathach a dhéanamh

Impím ort,
a ghra, tá
do chuisle séidte,
a ghrá, tá
féasóg ort,
a ghrá, tá
tobairín ort,
a ghrá, tá
tú in München, fo-rúnaí
atá ionat, tá tú
ag iompar,
impím ort,
baintear toradh do bhroinne.
Tá aithne agam ar dhuine a dhéanfadh é,
ná smaoinigh ormsa.
Impím ort,
is feidhmeannach thú
agus pósta
lena chois sin.

MARTIN WALSER


Martin Walser
Íomha (C) Philippe Matsas Opale
Martin Johannes Walser úrscéalaí, drámadóir, gearrscéalaí agus file a rugadh ar an 24 Márta in Wasserburg cois an Bodensee, loch atá taobh leis na hAlpa, an dara páiste de thriúr a saolaíodh do Mhartin Walser agus a bhean Augusta. Deich mbliana d’aois a bhí Martin Walser nuair a cailleadh a athair, tábhairneoir, ceannaí guail, Caitliceach. Ina ógánach dó, bhí an dúspéis aige san fhealsúnacht, sa phrós agus san fhilíocht go háirithe Schiller, Hölderlin, Swedenborg, Nietzsche agus George. Dhá bhliain déag a bhí sé nuair a thosaigh sé ar fhilíocht a scríobh mar straitéis déagóra chun teacht slán.

Sa bhliain 1944 ba thrúipéir sléibhe é agus níobh fhada go raibh an sciálaí ina phríosúnach cogaidh ag na Meiriceánaigh. Sa bhliain 1946, i ndiaidh dó an mheánscolaíocht a chríochnú, luigh sé isteach ar an Litríocht, an Stair agus an Fhealsúnacht in Regensburg agus ansin in Tübingen. Cúig bliana ina dhiaidh sin, scríobh sé a thráchtas dochtúireachta ar Franz Kafka, duine de na heiseamláirí móra aige. Idir1949 agus 1957 bhí plé aige le cúrsaí raidió agus teilifíse.
    Sa bhliain 1950 phós sé Katharina ‘Käthe’ Neuner-Jehle agus tá ceathrar iníonacha acu: Franziska, Johanna, Alissa agus Theresia, iad ar fad ag plé leis na healaíona, mar aisteoirí, scríbhneoirí ficsin, drámadóirí nó aistritheoirí liteartha. (Tá mac aige, Jakob Augstein, a saolaíodh do Maria Carlsson, céile Rudolf Augstein, bunaitheoir Der Spiegel, iris nuachta). Trí bliana ina dhiaidh sin glacadh mar bhall den Gruppe 47 é, cumann scríbhneoirí agus criticeoirí a raibh an-tionchar acu ar shaol na litríochta sa Ghearmáinis.
    Chaith sé trí mhí sna Stáit Aontaithe agus ghlac sé páirt i Seimineár Idirnáisiúnta Harvard. Sa bhlain 1961, cnuasach gearrscéalta agus dhá úrscéal amuigh aige, bhí sé sách aitheanta chun tacú le Willy Brandt agus a pháirtí. Sa bhliain 1983 chaith sé ceithre mhí mar léachtóir in Ollscoil Berkeley, California.

Duaiseanna agus Gradaim:

1955    Preis der Gruppe 47
1957    Hermann-Hesse-Preis
1962    Gerhart-Hauptmann-Preis
1965    Schiller-Gedächtnis-Förderpreis
1967    Bodensee-Literaturpreis der Stadt Überlingen
1980    Schiller-Gedächtnispreis
1980    Verdienstmedaille des Landes Baden-Württemberg
1981    Georg-Büchner-Preis
1981    Ehrengabe der Heinrich-Heine-Gesellschaft
1983    Ehrendoktorwürde der Universität Konstanz
1984    Ehrenbürgerschaft der Gemeinde Wasserburg am Bodensee
1987    Großes Verdienstkreuz der Bundesrepublik Deutschland
1990    Großer Literaturpreis der Bayerischen Akademie der Schönen Künste
1990    Carl-Zuckmayer-Medaille
1990    Ricarda-Huch-Preis
1992    Friedrich-Schiedel-Literaturpreis
1992    Aufnahme in den Orden Pour le mérite für Wissenschaft und Künste
1993    Franz-Nabl-Preis der Stadt Graz
1994    Großes Verdienstkreuz mit Stern der Bundesrepublik Deutschland
1994    Ehrendoktorwürde der Technischen Universität Dresden
1995    Ehrendoktorwürde der Universität Hildesheim
1997    Wilhelm-Heinse-Medaille
1996    Friedrich-Hölderlin-Preis der Stadt Bad Homburg
1998    Friedenspreis des deutschen Buchhandels
1998    Ehrendoktorwürde der Katholischen Universität Brüssel
1998    Autor des Jahres 1998
2002    Julius-Campe-Preis
2002    Alemannischer Literaturpreis]
2005    Oberschwäbischer Kunstpreis
2008    Corine-Ehrenpreis des Bayerischen Ministerpräsidenten für das Lebenswerk
2009    Weishanhu-Preis des People’s Literature Publishing House China
2013    Ehrendoktorwürde der Universität Thessalien


Ní hionadh liom gur ar Kafka a scríobh Martin Walser a thráchtas Ph. D. Tar éis an tsaoil, tá rud éigin cearr leis an domhan ina maireann sé – ina mairimid go léir – síocóis éigin. Nach bhfuil? An ar an bpobal, ar an scríbhneoir, ar an tsochaí nó ar an léitheoir a ghoilleann an tsíocóis sin? Orthu go léir, gan amhras. Ina chuid próis agus ina chuid filíochta, braithimid go bhfuil géarchéimeanna éagsúla á bhfulaingt ag daoine agus ag an scríbhneoir féin agus nach bhfuil sonas in ann dóibh choíche.
  
Déanann téamaí seo na nualitríochta andúiligh den phobal léitheoireachta – agus d’éinne a fhéachann ar dhrámaí, ar chláir shiamsaíochta ar an teilifís nó ar scannáin; bíonn sciar den duairceas, den éadóchas is den tsoiniciúlacht uainn agus ní bheadh blas na fírinne ar an úrscéal suairc, ar an dán suairc, ar an dráma suairc, ar an scannán suairc. Sin mar atá. Caithfidh an phian a bheith ann is an íoróin is an magadh.

    Ina dhiaidh sin is uile, tugtar Heimatdichter ar Walser. Ba mhaith leis dul abhaile! Ba mhaith linn ar fad! Ba mhaith leis éalú ó thranglam an chultúir Kafkaúil nua-aoisigh seo. Ba mhaith leis éalú ón náire a bhain leis na sluachampaí géibhinn ach an bhfuil aon éalú ón stair? Agus na dánta aige á léamh (agus á n-aistriú agam) bhraitheas teanntaithe. I ndomhan Kafkaúil a bhíos. Ní hé Walser ná go deimhin Kafka ach oiread a chruthaigh an domhan sin. Sinne a chruthaigh é. Caithfear é a bhriseadh: ‘ich muß es zerschlagen / bevor es Nacht wird :     Ní mór dom é a bhriseadh roimh thitim na hoíche.
An domhan seo a bhriseadh, lá i ndiaidh lae, domhan an tomhaltachais, domhan an stoiteachais; ach an bhfuil domhan eile le cur ina áit? An bhfuil eagla orainn ár mbéal a oscailt? An bhfuil pairilis de shaghas éigin orainn? Deir Walser i ndán gairid leis anseo dá n-osclódh sé a bhéal go ligfeadh sé liú as: ‘ich weiß, er will schreien’ :Tá a fhios agam, ligfidh sé liú (líne a mheabhródh Davitt duit – ‚an scréach ná cloiseann éinne . . .’
    Is dánta gairide iad go leor de na dánta aige. Bloghanna. Pairilis éigin ag cur isteach ar a bhfás, ar a bhforbairt, ar a mbláthú.  Níl ciall le mórán rudaí a thuilleadh: ‘Ein Vogel pfeift einem Hund.’ (Fead á ligean ag éan ar mhadra)
    Tá an díphearsantú mar chuid de chultúr an Iarthair trí chéile anois. An amhlaidh atá an tinneas, an tsíocóis seo, chomh dona sin is go bhfuil gá le géarchéim (i dtéarmaí polaitíochta de) nó aothú (i dtéarmaí sláinte de) má táthar chun teacht slán? Idir an dá linn, tá nathanna againn anseo ar nós: ‘Wer will noch / leben?’ (Cé atá ann a bhfuil fonn air a bheith beo?).Tá filí ár linne ag teip orainn sa mhéid seo: tá cuma ar go leor dá bhfuil á scríobh acu gur nótaí fánacha iad a scríobhadh faoi dheifir roimh don fhile lámh a chur ina bhás féin. An mbíonn fonn ar fhilí a ndéantús féin a léamh – an bhfuil siad in ann fiú amháin? Féach an dá líne seo ina ndeir sé gur bhreá leis rud éigin a scríobh inniu a léifeadh sé amárach le fonn: ‘Am liebsten würde ich heute etwas / schreiben, was ich morgen gerne wieder läse.’ Mar fhreagra ar mo cheist, an fíorfhilíocht í seo ag Walser nó an dallamullóg ar fad atá ann? Ní dóigh liomsa gur fiorfhilíocht í! Cén fáth an stuif seo a aistriú mar sin? Sea, go deimhin, chun a léiriú cad atá amuigh ansin agus an domhan zombaithe ina mairimid go léir, ealaíontóirí san áireamh.
.